Tại tổ chức quốc tế lớn nhất thế giới, chỉ trong nửa cuối của tháng 09, Trung Quốc đã liên tiếp hứng chịu những cú đòn hiểm hóc vào yêu sách chủ quyền phi pháp ở Biển Đông từ ba cường quốc hàng đầu châu Âu là Anh, Đức, Pháp nhưng đặc biệt nhất và cũng đau đớn nhất là từ “người anh em” châu Á ‘máu đỏ da vàng’ – Philippines.
Tại khóa họp thường niên của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, tại New York, hôm 22/09 vừa qua, nguyên thủ Philippines, Tổng thống Rodrigo Duterte đã bất ngờ khẳng định giá trị phán quyết Biển Đông năm 2016 của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye.
Trong diễn văn được thu trước để phát tại hội trường Liên Hiệp Quốc, Tổng thống Duterte trước hết khẳng định những hành động của Philippines tại Biển Đông luôn phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển UNCLOS 1982 và Phán quyết Trọng tài 2016.
Theo ông : « Phán quyết này giờ đây là một phần của luật pháp quốc tế, vượt ra ngoài mọi thỏa hiệp và vượt ra ngoài tầm của các chính phủ khác nhau để có thể bị xóa mờ, giảm thiểu giá trị hay bỏ đi ». Ông Duterte khẳng định rằng Philippines « kiên quyết phản đối những nỗ lực nhằm phá hoại phán quyết này ».
Dù không nêu đích danh ai là kẻ phá hoại, nhưng rõ ràng đây là một tuyên bố nhắm vào Trung Quốc, nước cho đến nay vẫn luôn luôn phủ nhận giá trị của bản phán quyết của Tòa Trọng Tài được thành lập trong khuôn khổ Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển UNCLOS.
Lãnh đao Philippines đồng thời « hoan nghênh việc ngày càng có nhiều nước ủng hộ phán quyết » mà theo ông « đại diện cho chiến thắng của lẽ phải trước sự thiếu suy nghĩ, của luật pháp trước sự vô trật tự, của tình thân trước tham vọng ».
Tuyên bố của ông Duterte được giới quan sát ví như một « quả bom » tại phiên họp Đại Hội Đồng lần thứ 75 vốn đã đi vào lịch sử với hình thức tổ chức đặc biệt khi mà nguyên thủ, lãnh đạo các nước không đăng đàn tại trụ sở Liên Hiệp Quốc ở New York, mà đọc diễn văn qua video.
Truyền thông Philippines đã lên tiếng ca ngợi Tổng thống Duterte, cho rằng ông Duterte đã « làm nên lịch sử » khi mượn một diễn đàn của Liên Hiệp Quốc để nêu lên « chiến thắng pháp lý đối với Trung Quốc về vấn đề Biển Đông ».
Giới quan sát quốc tế đều đồng tình khi nói đây là tuyên bố mạnh mẽ nhất của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte kể từ ngày ông nhậm chức đến nay về Phán quyết Biển Đông năm 2016 của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye, bác bỏ hầu như toàn bộ yêu sách của Trung Quốc. Bởi kể từ khi ông Duterte nhậm chức vào năm 2016, ông đã chủ trương gác qua một bên Phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye năm 2016 về vụ Philippines kiện Trung Quốc để có thể thúc đẩy quan hệ tốt đẹp hơn với Bắc Kinh. Ông luôn ấp ủ hy vọng nhận được tài trợ rất cần thiết của Bắc Kinh cho việc xây dựng hạ tầng cơ sở tại Philipppines.
Trong suốt thời gian làm tổng thống, ông chỉ một đôi lần nhắc đến phán quyết này như vào tháng 08/2019 khi nêu vấn đề Biển Đông với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Cũng chính tại Liên Hiệp Quốc, trước đó, ông Duterte đã hoàn toàn im lặng trước những lời kêu gọi ông nêu vấn đề Biển Đông tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, trong lúc trong chính quyền của ông đã có một số ý kiến cho rằng không cần phải nhắc đến phán quyết này ở Liên Hiệp Quốc.
Tuyên bố kiên quyết của Tổng thống Philippines tại Liên Hiệp Quốc đã phản ánh lập trường càng lúc càng cứng rắn hơn của Manila trong hồ sơ tranh chấp Biển Đông với Trung Quốc.
Nguyên nhân của sự thay đổi lập trường này xuất phát từ sự thất vọng ngày càng tăng của các quan chức chính phủ cấp cao Philippines trước việc Trung Quốc liên tục hù dọa và bắt nạt ngư dân cũng như tàu và máy bay quân sự của Philippines ở Biển Đông. Philippines cũng thất vọng trước việc các chính sách thân thiện với Trung Quốc của họ đã không dẫn đến việc cung cấp các khoản đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng như Bắc Kinh đã hứa.
Thái độ càng lúc càng cứng rắn được Philippines thể hiện trong thời gian qua cũng có nguồn gốc từ sự hậu thuẫn càng ngày càng gia tăng của quốc tế đối với bản phán quyết của Tòa Trọng Tài Quốc Tế. Ngày 12/07, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã thông báo thay đổi quan trọng trong chính sách Biển Đông của Hoa Kỳ, mà phần chủ yếu dựa trên Phán quyết Biển Đông 2016, và lần đầu tiên khẳng định tính phi pháp của các yêu sách Trung Quốc chiếu theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển UNCLOS. Lời khẳng định mới đây của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo rằng Hiệp ước Phòng Thủ Hỗ Tương năm 1951 bao trùm cả Biển Đông cũng đã chắp thêm đôi cánh cho công cuộc thoát Trung của Philippines.
Tháng 07 vừa qua, nhân kỷ niệm 4 năm phán quyết của Tòa Trọng Tài, Bộ Ngoại giao Philippines đã ra một thông cáo lần đầu tiên công nhận phán quyết một cách chính thức. Trong bản thông cáo, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin khẳng định là bản phán quyết “có ý nghĩa và tác động to lớn cho việc giải quyết một cách hòa bình tranh chấp ở Biển Đông và cho hòa bình và ổn định ở khu vực nói chung”.
Đến hôm 21/09 vừa qua, Ngoại trưởng Locsin lại khẳng định rằng bất kỳ Bộ Quy Tắc Ứng Xử nào đàm phán với Trung Quốc phải bảo đảm sự hiện diện tiếp tục của phương Tây ở Biển Đông. Trước các nghị sĩ Philippines ở Manila, ông Locsin xác quyết: “Tôi có thể thề với quý vị rằng các cường quốc phương Tây sẽ có mặt ở Biển Đông”.
Trước phát biểu bất ngờ về Biển Đông của Tổng thống Philippines vào hôm 22/09 tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, Trung Quốc đã nhận ‘một quả bom’ khác có sức công phá không kém đó là việc ba nước châu Âu là Anh, Đức và Pháp, ngày 16/09 đã gửi công hàm đến Liên Hiệp Quốc bác bỏ yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông.
Trong một công hàm chung gửi đến Ủy ban Ranh Giới Thềm Lục Địa của Liên Hiệp Quốc CLCS ngày 16/09 và nêu đích danh Trung Quốc, ba cường quốc châu Âu được gọi chung là nhóm E3 đã nhấn mạnh rằng Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) là “khuôn khổ pháp lý cho mọi hoạt động trên biển và đại dương“, đồng thời khẳng định rằng tính toàn vẹn của công ước cần được duy trì.
Điểm đáng chú ý là ba nước đã bác bỏ yêu sách chủ quyền của Trung Quốc trên hầu hết Biển Đông, xác định rằng khái niệm “quyền lịch sử” (mà Bắc Kinh đưa ra để đòi yêu sách với phần lớn Biển Đông) không tuân thủ luật pháp quốc tế, cũng không phù hợp với UNCLOS, đồng thời nhắc lại rằng “Phán Quyết Trọng Tài (của Tòa Thường Trực La Haye, Hà Lan) ngày 12/07/2016 trong vụ Philippines kiện Trung Quốc đã xác nhận rõ ràng điểm này”.
Khẳng định trở lại lập trường pháp lý của mình với tư cách là các quốc gia thành viên của UNCLOS, ba nước Pháp, Đức và Anh cũng cho rằng tất cả các yêu sách trên biển ở Biển Đông “cần được đưa ra và giải quyết một cách hòa bình, phù hợp với các nguyên tắc và quy tắc của UNCLOS, cũng như các phương thức và thủ tục để giải quyết tranh chấp được quy định trong Công ước”.
Công hàm của Pháp, Đức và Anh đã được đệ trình để đáp lại quan điểm mà Trung Quốc đã đưa ra để biện minh cho các yêu sách chủ quyền biển của họ ở Biển Đông trong các công hàm trước đó, cũng như bức thư của Trung Quốc về việc Malaysia gởi đệ trình vào tháng 12/2019 lên Ủy ban Ranh Giới Thềm Lục Địa của Liên Hiệp Quốc.
Hành động này một lần nữa cho thấy là ba quốc gia nói trên đang muốn đóng vai trò ngày càng lớn hơn trong việc ngăn chận các tham vọng của Bắc Kinh ở các vùng biển chung quanh Trung Quốc, đặc biệt là Biển Đông, một vùng biển có tính chất chiến lược đối với các nước châu Âu, đặc biệt là Pháp và Anh, hai cường quốc hải quân của thế giới.
Giáo sư Carl Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Úc, Đại học New South Wales khẳng định công hàm chung của nhóm E3 mang một ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
Ông phân tích: “Công hàm của nhóm E3 báo hiệu rằng ba trong số các quốc gia quan trọng nhất ở châu Âu, trong đó có hai thành viên thường trực của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, có lợi ích quốc gia trong việc dấn thân cùng các nước vào vùng Ấn Độ – Thái Bình Dương để đảm bảo tương lai kinh tế của châu Âu.
Năm nay, cả Pháp lẫn Đức đều đã công bố văn kiện chính thức nêu bật tầm quan trọng của khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương đối với trật tự toàn cầu dựa trên luật pháp và sự thịnh vượng kinh tế của họ.
Biển Đông là trung tâm địa lý chiến lược của khu vực hàng hải đó do tầm quan trọng của các tuyến hàng hải phục vụ chuỗi cung ứng toàn cầu nối liền châu Âu với các nền kinh tế lớn của vùng Ấn Độ – Thái Bình Dương, bao gồm Ấn Độ, Trung Quốc và ASEAN.
Các nhân tố tương tự cũng chi phối Vương Quốc Anh khi nước này bước vào thời kỳ hậu Brexit.”
Giáo sư Thayer đã nêu bật ba loạt hành động mà nhóm E3 có thể thực hiện để cho thấy rõ ràng lập trường của họ trên vấn đề Biển Đông.
Trước hết là “hậu thuẫn về mặt ngoại giao và chính trị cho toàn khối ASEAN trong tư cách là một cơ chế đa phương, cũng như cho từng thành viên của khối có tranh chấp chủ quyền (với Trung Quốc)”. Tiếp đến là góp phần “định hình chính sách của châu Âu về Ấn Độ – Thái Bình Dương nói chung và chính sách đối với Trung Quốc nói riêng”.
Sau cùng, theo Giáo sư Thayer: “Pháp và Anh có thể khẳng định quyền tự do hàng hải của mình bằng cách triển khai tàu tuần tra ở Biển Đông, một mình hoặc kết hợp với các nước khác”. Trên điểm thứ ba này, Giáo sư Thayer nhắc lại rằng trong thời gian gần đây, đã có những thông tin về khả năng Pháp và Anh sẽ cho tàu sân bay của họ đến Ấn Độ Dương và Biển Đông.
Lan Anh – Thoibao.de (Tổng hợp)
>>> 64 Nghị sĩ châu Âu cùng yêu cầu “trừng phạt” Đảng Cộng sản VN
>>> Hà nội có chủ tịch mới – Đảng cử mà dân không bầu
>>> Thống kê mới nhất của Người Bảo vệ Nhân quyền: Cộng sản Việt Nam giam giữ 258 tù nhân lương tâm
Cách cài vượt tường lửa miễn phí:
Điện thoại di động (mobile phone) = https://bit.ly/2QCRpE7
Trình duyệt (browser) = https://bit.ly/3hKTidT
