Thời gian năm 2017 vẫn vùn vụt lao đi… Mất đến gần nửa năm sau “Hội nghị hòa hợp dân tộc về văn học” – một kế hoạch đã hoàn toàn phá sản cho tới giờ phút này, những hội đoàn nhà nước mới lò dò tổ chức hội thảo về “xã hội dân sự.”
Vài ba hội thảo bàn về nội dung “dân chủ nhân quyền” nhưng chẳng đụng chạm gì đến chân đứng chế độ đã được tổ chức vào Tháng Sáu và Tháng Bảy.
Tiếm danh “xã hội dân sự”
Vài ba cuộc hội thảo trên lại diễn ra trong nội tình các hội đoàn nhà nước mà không có lấy một đại diện nào của “xã hội dân sự độc lập” – hàm ý về những tổ chức dân sự thường tranh đấu cho dân chủ, nhân quyền và mang tiếng nói chẳng hề lọt tai chế độ.
Những hội thảo trên lại diễn ra không bao lâu sau khi chủ trương “đối thoại với những cá nhân khác biệt về đường lối và quan điểm” lần đầu tiên được một ủy viên Bộ Chính Trị là Trưởng Ban Tuyên Giáo Trung Ương Võ Văn Thưởng úp mở hồi Tháng Năm.
Dù chẳng có văn bản nào tuyên bố chính thức, nhưng đến lúc này chính quyền đã gần như chính thức tiếm danh khái niệm “xã hội dân sự” của phương Tây để dùng cho những “cánh tay nối dài của đảng” – theo phương châm “tay không bắt giặc,” hoặc hiểu thâm thúy hơn là “lấy mỡ nó rán nó.” Vài bài viết trên những tờ báo đảng như Quân Đội Nhân Dân gần đây đã minh chứng rõ ràng cho chủ trương và chiêu thức ấy.
Thế nhưng, cái lối trước lên án sau tiếm danh “xã hội dân sự” lẫn tổ chức “chỉ ta với nhau” đã một lần nữa cho thấy một sơ kết quan trọng: Đảng còn lâu mới nhận chân được bài học đối thoại và phản biện thành tâm trong và sau vụ khủng hoảng Đồng Tâm, Tháng Tư, ngay tại thủ đô ngự trị của Bộ Chính Trị.
Ngoại trừ một phần nhỏ nhoi mang tính tình thế bắt buộc không thể cưỡng lại như hình ảnh Chủ Tịch Hà Nội Nguyễn Đức Chung cúi đầu ký cam kết không truy tố dân Đồng Tâm để khỏi sinh ra bạo loạn diện rộng ngay tại Hà Nội nhưng ngay sau đó lại trở mặt, gần hết những gì mà đảng muốn vẫn chỉ là “quốc doanh chủ đạo,” vẫn là vai trò của các hội đoàn nhà nước, đặc biệt là sáu tổ chức đắc lực nhất được cơ cấu chính trị là Mặt Trận Tổ Quốc, Đoàn Thanh Niên, Liên Đoàn Lao Động, Hội Phụ Nữ, Hội Nông Dân, Hội Cựu Chiến Binh, phải trên hết. Cho dù sau này những tổ chức đó có “tự diễn biến” sang tính chất xã hội dân sự chăng nữa…
Hẳn não trạng cùng thói quen độc đoán, độc tài đang khiến đảng vẫn quá trì trệ trong “cải cách thể chế” ngay cả khi tình thế đã chuyển sang nước sôi lửa bỏng vào lúc này.
Nhưng tâm trạng sốt ruột nhất cho một sự thay đổi nào đó không chỉ còn thuộc về các tầng lớp nhân dân, đặc biệt người nghèo và giới đấu tranh dân chủ nhân quyền, mà đang lan sang tâm lý của những nhóm chính trị “muốn thay đổi” ở Việt Nam. Những nhóm này, xuất phát từ bề dày lợi ích nhóm và quyền lực nhóm, có vị thế chính trị ngày càng mang tính cát cứ và sứ quân, mang trong lòng những động cơ riêng biệt, thậm chí có thể khác hẳn với quan điểm đối ngoại – đối nội của nghị quyết đảng. Đây cũng là những nhóm được xem là đánh hơi nhạy nhất về toàn bộ các bế tắc hiện thời về kinh tế, chính trị, xã hội và đối ngoại đang và sẽ đẩy đảng cầm quyền vào chỗ không còn đường thoát nếu không chịu thay đổi.
Nhưng phải thay đổi như thế nào?
Hai mũi “dân vận” đã gãy
Từ đầu năm 2017, đã kín đáo hình thành một khuynh hướng thay đổi trên hai mặt trận: “kiều vận” và “quốc tế vận.”
Chỉ có điều, cả hai mũi “dân vận” trên đều đã thất bại một cách rõ ràng. Thất bại chua chát.
“Hội nghị hòa hợp dân tộc về văn học” cùng “sẽ mời tất cả các nhà văn hải ngoại về nước tham dự,” do chủ thể Hội Nhà Văn Việt Nam dự định tổ chức vào Tháng Tư, là một phép thử sau đến 14 năm “thực hiện thắng lợi nghị quyết 36 của Bộ Chính Trị về vận động người Việt Nam ở nước ngoài.” Thế nhưng cho tới giờ, kế hoạch này vẫn hoàn toàn bặt vô âm tín. Nghe nói tuyệt đại đa số nhà văn hải ngoại đã cự tuyệt lời mời bị xem là quá sức mị dân từ hội đoàn bị xem là “cánh tay nối dài của đảng.” Một cảnh phá sản đúng nghĩa. Nhận thức chủ quan của đảng và của cả những nhóm chính trị riêng biệt trong đảng về “chỉ cần hé mở một chút là người Việt hải ngoại bập vào ngay” đã biến thành phản đề của chính nó.
Ở đời, phàm cái gì không thành tâm thì hậu vận chẳng ra sao.
Sau phép thử “kiều vận,” hay “kiều hối vận” mà đã chẳng đi đến đâu, mũi “dân vận” thứ hai là “quốc tế vận” đã được triển khai nhằm “nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.” Một lần nữa trong nhiều lần, hàng loạt tuyên truyền một chiều về “Việt Nam luôn quan tâm và bảo đảm các quyền con người” được bộ máy tuyên giáo ồn ào tung ra trong nửa đầu năm 2017. Thế nhưng sự thể quá tréo ngoe là trong vòng một năm qua, chính thể Việt Nam l