Tại một hội nghị gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm tuyên bố: “Tiền để miễn học phí cho học sinh sẽ được lấy từ nguồn tiết kiệm nhờ tinh gọn, tổ chức lại bộ máy nhà nước”.
Theo ông Tô Lâm, đây là một quyết sách thể hiện “nỗ lực rất lớn” của Đảng và Nhà nước, song không làm ảnh hưởng đến các khoản chi khác của ngân sách quốc gia.
Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia tài chính công đều thống nhất cho rằng, tuyên bố này là một ví dụ điển hình cho lối “đếm cua trong lỗ” – tức là sự ảo tưởng về nguồn thu từ các khoản tiết kiệm chưa rõ ràng, thậm chí còn chưa tồn tại.
Dữ liệu phân tích sơ bộ đã cho thấy, chỉ riêng chi phí tái cấu trúc hành chính, sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện đã tiêu tốn ít nhất 11.000 đến 15.000 tỷ đồng. Đặc biệt, các khoản đền bù tài chính cho cán bộ cấp sở, cấp huyện được cho là lên tới vài tỷ đồng/người, nhất là những người có thâm niên, từng giữ chức vụ cao.
Theo báo cáo nội bộ được trích dẫn bởi giới chuyên gia, chưa có bằng chứng nào cho thấy có một khoản tiết kiệm ngân sách thực sự nào đã phát sinh từ cải cách tinh gọn.
Mới nhất, ngày 30/7/2025 Hội đồng Nhân dân tỉnh Vĩnh Long vừa phải ra quyết định hỗ trợ hơn 237 tỉ đồng để giúp các cán bộ của tỉnh phải làm xa nhà là một ví dụ.
Ngoài ra, nhiều địa phương đang đối mặt với thực tế là số lượng cấp phó lại tăng lên đáng kể sau sáp nhập, đi ngược hoàn toàn với tinh thần của chủ trương “tinh giản bộ máy”. Trường hợp điển hình là Sở Tài chính TP.HCM có đến 18 phó giám đốc, khiến chi phí vận hành không giảm mà còn phình to.
Với những dữ liệu trên, không ít chuyên gia cho rằng, việc lấy nguồn “tiết kiệm từ cải cách bộ máy” để miễn học phí là một tuyên bố thiếu cơ sở thực tiễn, mang tính chất tuyên truyền chính trị và mị dân nhiều hơn là khả năng thực thi.
Việc sử dụng một chính sách xã hội lớn như miễn học phí để “gắn mác” thành tích của cải cách, trong khi cải cách chưa đem lại hiệu quả ngân sách thực chất, thì cũng chỉ làm xói mòn lòng tin của người dân vào các cam kết chính trị của Tổng Bí thư Tô Lâm mà thôi.
Hồng Lĩnh – Thoibao.de
