Quan sát tình hình chống dịch Cúm Vũ Hán mấy ngày qua trên thế giới ta có thể thấy các nước đều phải điều chỉnh, thậm chí thay đổi mạnh chiến lược, chiến thuật của họ.
Mọi tự hào mang tính dân tộc, thể chế đều dần phải nhường chỗ cho nguyên tắc của ngành y là cứu người, bảo vệ sức khoẻ cộng đồng.
Chúng ta hãy cùng quan sát hành động của các quốc gia khác nhau suốt tuần vừa qua.
Đầu tiên là các nước châu Âu đều đang thay đổi quyết liệt: Đức từ chỗ rất tự tin vào chiến lược xét nghiệm ồ ạt và chỉ chặn giao thông quốc tế nhưng thả lỏng bên trong để bảo vệ kinh tế đã dần chuyển sang cách ly, phong tỏa từng phần. Văn hóa coi thường khẩu trang ở Đức cũng đã bớt bảo thủ sau khi Áo ra lệnh đeo khẩu trang ở siêu thị, bệnh viện.
Báo Đức đăng hình bà Angela Merkel đeo khẩu trang như tín hiệu ‘xe tăng Đức chuyển hướng tiến công‘.
Thụy Điển từng rất thoải mái để dân đi lại vì tin vào ‘tính kỷ luật Scandinavia‘ đã bị choáng với số tử vong là 105, tính đến 29/03. Chính quyền phải cho đóng cầu Oresund nối với Đan Mạch, có lưu lượng 70 nghìn lượt người qua lại một ngày.
Chẳng cần bảo thì người dân cũng hạn chế đi lại: mạng xe điện ngầm Stockholm giảm 50%.
Tuy thế, nước này vẫn chấp nhận hàng quán mở, chỉ hạn chế tụ tập quá 50 người, con số này quá lớn so với lệnh cấm tụ tập quá 10 người ở nước láng giềng Đan Mạch.
Tóm lại, các nước dù tự hào về thế mạnh công nghệ, văn hóa đến mấy cũng đều xích lại gần nhau trong việc chọn các bước đi chống dịch.
Riêng với Việt Nam, chiến lược mạnh tay khoanh vùng nhiễm dịch, cách ly ngay các ca dương tính và hạn chế ‘cửa vào‘ qua biên giới sẽ “kịch kim” về hiệu quả của nó.
Khi cúm Vũ Hán đã lan ra cộng đồng, điều không tránh khỏi với một nước 95 triệu dân, có biên giới dài với các quốc gia láng giềng đều có dịch, và có giao thông hàng không tấp nập với châu Âu, Bắc Mỹ – những vùng dịch mới, nghiêm trọng, thì chiến lược đang áp dụng “chặn, tìm và cách ly người dính virus” sẽ không giúp Việt Nam cầm cự lâu.
Cuối cùng thì chính phủ Việt Nam đã thừa nhận tình trạng đó – không phải lỗi của riêng ai cả – dù vụ Bệnh viện Bạch Mai có thể là biểu hiện của lỗi hệ thống y tế – và ra các biện pháp mới nhất giống châu Âu là giãn cách, cách ly xã hội và hạn chế giao thông nội địa.
Khi cả quốc gia gần 100 triệu người bước vào công cuộc phong tỏa một phần thì nhiều vấn đề khác ngay lập tức nảy sinh. Đầu tiên là tính xuyên suốt của lệnh cách ly, giãn cách giao tiếp.
Văn phòng chính phủ Việt Nam vừa ra lệnh đó, đồng thời có diễn giải khác lạ.
Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, ông Mai Tiến Dũng khẳng định: “Việc thực hiện “cách ly xã hội” không phải là phong tỏa và cấm hoàn toàn người dân đi lại. Các cơ sở sản xuất tự quyết định việc hoạt động sản xuất và tự chịu trách nhiệm”.
Cách hiểu về cách ly này hoàn toàn khác với những gì đang được áp dụng ở châu Âu. Không rõ có phải chính phủ Việt Nam sợ tác động kinh tế xấu, hay sợ bị cho là nặng tay, mà có hướng dẫn nửa vời như vậy và thậm chí e ngại từ ‘phong tỏa‘?
Trước đây, chính phủ Việt Nam không muốn dùng cụm từ “đóng cửa biên giới” để rồi phải xử lý hàng vạn lượt khách nhập cảnh và đến hôm nay thì cũng cấm các chuyến bay, ngưng nhập cảnh đường bộ từ Campuchia và Lào.
Ở các nền dân chủ như Anh, người ta đã bàn công khai về tính độc đoán của các lệnh chống dịch, hạn chế tự do cá nhân.
Nhưng với nguyên tắc ‘sức khỏe cộng đồng là trên hết‘, chính phủ Boris Johnson sau giai đoạn có người nói là lung lay (wobbly), thì nay đã làm mạnh tay, rõ ràng và dứt khoát.
Khẩu hiệu cho toàn dân ‘Stay home‘ – Ở nhà; ‘working from home -WFH‘, làm việc từ nhà, phải ̣được tuân thủ toàn bộ.
Đã làm việc từ nhà thì không ai ra phố, đến cơ quan, công sở, doanh nghiệp trừ khi tính chất công việc khiến bạn không thể làm từ nhà. Người dân chỉ được ra đường một lần một ngày để tập thể dục, mua thực phẩm.
Tiếp theo là chuyện chính phủ điện tử và làm việc qua mạng ở Việt Nam. Vì trình độ phát triển chưa bằng Tây Âu và Bắc Mỹ, Việt Nam sẽ gặp khó khăn trong cách áp dụng ‘làm việc từ nhà‘.
Sẽ có không ít công chức, cơ sở kinh doanh công và tư không làm việc từ nhà được vì khó nối mạng, vì ‘chính phủ điện tử‘ chưa thành hiện thực, nhất là với các tỉnh, huyện.
Bộ Thông tin Truyền thông Việt Nam đặt ra mục tiêu: “Phấn đấu đạt tỷ lệ 100% các Bộ, ngành, địa phương có nền tảng tích hợp chia sẻ dữ liệu cấp bộ, cấp tỉnh; 100% cơ quan nhà nước công khai mức độ hài lòng của người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến; Đạt tỷ lệ 30% dịch vụ hành chính công trực tuyến cấp độ 4.”
Giả sử một số vùng của Việt Nam đã đạt tỷ lệ dịch vụ hành chính công trực tuyến 30% trước hạn 2025, thì còn 70% vẫn đang ‘ngoài vùng phủ sóng‘.
Một việc khả dĩ có thể làm được ngay là chính phủ Việt Nam cần giảm giá các dịch vụ về số liệu điện thoại, Internet.
Ở Anh, ngày hôm qua Bộ trưởng Công nghệ số Oliver Dowden ra lệnh ngay lập tức, bắt cả năm đại gia viễn thông BT, Virgin Media, Sky, Talktalk và O2 tăng băng tần, đẩy tốc độ truyền dữ liệu để các ngành y tế, các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và sinh hoạt của dân, gồm cả việc học trực tuyến từ nhà của học sinh, sinh viên, không bị “nghẽn mạch”
Các công ty này cũng bị buộc phải chịu thiệt về tài chính và không được tăng giá theo các gói dịch vụ khác nhau, từ gói standard tới premium như trước với người dân Anh.
Tóm lại, đường truyền phải đủ, đều và nhiều, giá cả không thay đổi, làm trái bị cho là “vi phạm lệnh cứu mạng người”.
Trong lúc chờ ‘chính phủ điện tử‘, quyết định tương tự như vậy ở Việt Nam sẽ ngay lập tức giúp cho người dân và doanh nghiệp phải làm việc từ nhà và qua mạng, một cách thiết thực mà cũng không gây khó khăn nhiều cho các công ty viễn thông vốn được ưu ái lâu nay.
So sánh tình hình châu Âu và Việt Nam – việc cách ly, giãn cách giao tiếp sẽ buộc người Việt Nam thay đổi toàn bộ tư duy vốn quá tự tin vào khẩu trang và chặn biên giới mà khá coi thường việc tụ tập đông người.
Anh Lê Trung Tĩnh tại Anh viết trên Facebook: “Nghe nói ở Việt Nam vẫn còn có thể tụ tập dưới 30 người ở nhà hàng hay tập thể dục…Với trải nghiệm hiện giờ ở Châu Âu đang PHẢI ở nhà hoàn toàn, tôi thật sự khuyên ở Việt Nam nếu không thật sự cần thiết (tức thiết yếu cho sống còn như mua đồ ăn và thuốc) thì mọi người NÊN Ở NHÀ. Tình hình diễn biến rất rất nhanh. Nếu ở Việt Nam đang giữ được ở mức thấp thì cố gắng tiếp tục như vậy. Dầu biết không tụ tập sẽ ảnh hưởng kinh tế nhưng còn đỡ hơn vài bữa nữa có thể cả nước sẽ không ai ra khỏi nhà. cúm Vũ Hán nó lây lan khủng khiếp.”
Ảnh chụp các khu cách ly tập trung vẫn thấy có nhiều nhóm tập thể thao cùng nhau ở các môn đồng đội như đá bóng. Trong khu cách ly mà nằm sát giường nhau, hoặc giường tầng thì làm gì đạt khoảng cách ‘social distancing‘ 2 mét?
Ai cũng biết đeo khẩu trang và rửa tay giúp giảm lây lan chứ không đảm bảo 100% bạn không dính virus. Bạn còn dùng phương tiện công cộng, còn tới hàng quán, công sở thì nguy cơ lây nhiễm còn cao.
Các cơ quan, văn phòng nhiều người dùng chung toilet, phòng họp, phòng ăn cũng là môi trường lỵ́ tưởng cho cúm Vũ Hán lây lan.
Vụ Bệnh viện Bạch Mai và công ty cung cấp nước sôi Trường Sinh là một bằng chứng cho thấy chuyện đó cũng hoàn toàn đúng ở Việt Nam. Y tế Việt Nam có tiếng là của công nhưng dịch vụ chăm sóc bệnh nhân, gồm cả ăn uống, vệ sinh từ lâu đã phải do gia đình chăm lo, khiến con số người vào bệnh viện đông gấp nhiều lần ở các nước khác.
Tại Anh chưa bao giờ thấy người nhà bệnh nhân được mang thức ăn vào cho họ và giờ thăm cũng rất hạn chế, vì trên nguyên tắc môi trường bệnh viện là chỗ người không phải bác sĩ và bệnh nhân không nên có mặt.
Chính phủ Anh qui đinh rõ, người dân cần tự cách ly khi bạn:
• Đang chờ kết quả xét nghiệm cúm Vũ Hán
• Có tiếp xúc gần gũi với người được xác nhận là đã nhiễm cúm Vũ Hán
• Vừa trở về từ những nơi nhiễm cúm Vũ Hán
• Có những biểu hiện nhiễm bệnh, như ho liên tục hoặc sốt từ 37 độ 8 trở lên
Tiếp xúc gần được định nghĩa đơn giản là bạn ở gần người đã nhiễm cúm Vũ Hán trong thời gian 15 phút, với cự ly 2 mét trở lại, hoặc đối diện với người đó. Cách ly có nghĩa là bạn không đi làm, đi học, hay tới các địa điểm công cộng khác, và tránh dùng giao thông công cộng hoặc xe taxi. Bạn cũng phải ở phòng riêng, tách khỏi các thành viên khác trong gia đình, cố gắng dùng nhà tắm, nhà vệ sinh vào các giờ khác họ.
Việt Nam cũng đang sắp giống châu Âu với lệnh cách ly, thậm chí sẽ cần phải phong tỏa đô thị và sẽ phải giảm bớt niềm tự hào về thành tích ban đầu để cùng nhịp với các quốc gia trên thế giới trong công tác bảo vệ sức khoẻ của cộng đồng. Vì như Giáo hoàng Francis nói: “chúng ta đều cùng ở trong một con thuyền đang qua cơn bão dịch bệnh“.
Trung Nam từ Đà nẵng – Thoibao.de (Tổng hợp)
