Đúng một năm trở thành Tổng Bí thư, ông Tô Lâm đã khiến dư luận trong và ngoài nước ngỡ ngàng với tốc độ cải tổ quyền lực chưa từng có.
Sau cái chết đầy nghi vấn của ông Nguyễn Phú Trọng, ông Tô Lâm nhanh chóng thiết lập mạng lưới thân tín, và loại bỏ các đối thủ chủ chốt trong đảng để nhanh chóng kiểm soát các thiết chế trọng yếu và cải cách một cách quyết đoán.
Vậy, làm thế nào để cựu Bộ trưởng Công an có thể thâu tóm trọn quyền lực trong Đảng với tốc độ thần kỳ khó tin đến như vậy? Phải chăng với chính sách chỉ kế thừa quyền lực, chứ không kế thừa kiểu cách lãnh đạo theo lối cũ của người tiền nhiệm?
Theo giới phân tích quốc tế, thành công của ông Tô Lâm trước hết dựa trên việc thừa hưởng một hệ thống đã được tập trung quyền lực cao độ từ thời ông Trọng.
Tổng Bí thư Trọng đã loại bỏ hầu hết các phe phái quyền lực cạnh tranh, đưa mọi quyết sách tập trung vào Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương. Điều tạo nên sự khác biệt là ông Tô Lâm đã chọn con đường hành động nhanh chóng, để tạo dấu ấn cho cá nhân.
Cải cách bộ máy hành chính của hệ thống chính trị, tinh gọn và sáp nhập các tỉnh thành phố đã được triển khai theo cách thức nhanh gọn nhất.
Là một Tổng Bí thư đầu tiên xuất thân từ ngành Công An, ông Tô Lâm sở hữu một lợi thế đặc biệt, đó là kiểm soát tuyệt đối và nắm chặt chẽ hồ sơ Nhân sự và an ninh trong nội bộ hệ thống quyền lực của Đảng.
Trên cương vị Bộ trưởng Công an trong một thời gian dài, và ông Tô Lâm đã có điều kiện xây dựng mạng lưới trung thành sâu rộng, với 2 nhân sự chủ chốt hàng đầu là: Lương Tam Quang và Nguyễn Duy Ngọc, đều là những người đồng hương Hưng Yên.
Cùng lúc, ông Tô Lâm cũng loại bỏ hàng loạt nhân vật từng thuộc phe “Tổng Trọng” hoặc có khả năng thách thức cá nhân mình, như Nguyễn Xuân Phúc, Võ Văn Thưởng, Vương Đình Huệ…
Ba trong số bốn trụ cột cũ của nhóm “Tứ trụ” đều bị ông Tô Lâm xóa bỏ hoàn toàn các chức vụ. Đây không chỉ là sự thanh trừng phe cánh, mà là nhân danh tái cấu trúc lại hệ sinh thái quyền lực.
Tuy nhiên, sự cải tổ mang tính cá nhân hóa quyền lực của ông Tô Lâm đã khiến giới quan sát quốc tế đặt dấu hỏi lớn về phản ứng của Ban lãnh đạo Bắc Kinh vốn có ảnh hưởng rất lớn tới hệ thống chính trị của Việt Nam.
Khác với người tiền nhiệm Nguyễn Phú Trọng, vốn có mối quan hệ thân thiết với Bắc Kinh, duy trì lối hành xử mềm mỏng và gần gũi. Nhưng với ông Tô Lâm thì ngay từ đầu ông đã từng bước thúc đẩy cải cách thể chế nhằm cá nhân hóa quyền lực, đẩy mạnh quan hệ với Mỹ, và phương Tây.
Tuy nhiên, điều đó đã khiến cho Bắc kinh giận dữ và đã bầy tỏ sự không hài lòng chỉ sau hơn 1 tháng khi ông Tô Lâm chính thức giữ chức Tổng Bí thư và đã khiến ông Tô lâm trở nên thận trọng hơn.
Đáng lưu ý, trong thời gian gần đây khi ban lãnh đạo Trung Nam Hải đang có xu hướng trở lại nguyên tắc “lãnh đạo tập thể” hậu Tập Cận Bình. Thì ông Tô Lâm lại đi ngược với xu thế của Trung Quốc – củng cố quyền lực cá nhân và tái thiết lại mô hình “độc tôn” lãnh đạo.
Điều này có thể khiến Trung Quốc càng lo ngại hơn, vậy liệu Trung Quốc có lặp lại kịch bản can thiệp phút chót như Đại hội 12 (2016), khi ông Nguyễn Tấn Dũng đã bị gạt khỏi cuộc đua Tổng Bí thư nhờ sức ép ngầm từ Bắc Kinh.
Nếu như Bắc Kinh cảm thấy ông Tô Lâm đang tách quá xa khỏi quỹ đạo “kiểm soát”, họ hoàn toàn có thể gây sức ép toàn diện trên mọi lĩnh vực để đảo ngược cục diện nhân sự ngay lập tức.
Nhất là, phe bảo thủ thân Bắc Kinh trong nội bộ Đảng CSVN đã và đang kịp tập hợp lại trước Đại hội 14, thì khả năng thay đổi “thế trận” vào phút chót là điều không nên coi thường.
Trà My – Thoibao.de
